Aşık Seyrani’nin Avanos’a ithafen söylediği sözü tam olarak çömlekçilik sanatının bir yaşam biçimi haline geldiği beldeyi yansıtıyor.
“Arar isen gerçek Meryem oğlunu, elindeki sırığından bellidir. Kör de bilir Avanos’un yolunu, testi bardak kırığından bellidir.”
Çömlekçilik, Anadolu’da çok eski zamanlardan beri uygulanan el sanatıdır. Hititler zamanına kadar dayanan çömlekçilik, Avanos’un önemli geçim kaynaklarından birini oluşturuyor.
Ustalar çanak çömlek yapımını gösterirken bir taraftan da bölgenin geleneklerini, yaşam biçimini, yerel şivesi ile biraz da espri katarak anlatıyor. Bu konuda iki ustamızı ziyaret ettik.
Avanos Çarşı Seramik’ten Şaban Usta‘nın Sürrealist çalışmasını izleyebilirsiniz. 🙂
Sırküpü Çömlekçilik’ten Hüseyin Usta‘nın yaptığı çalışmayı ve ince esprilerini izleyebilirsiniz. 🙂
Güveç, testi, çanak gibi mutfak eşyaları ve mamullerin üretimi, Osmanlı ibrikleri, gözyaşı şişeleri, şamdan ve sarkaç gibi dekoratif ve turistik eşyalar, inşaat tuğlası üretimi için kullanılan bu el sanatı hammaddesi olarak aynı malzeme yani çamur kullanılıyor.
Çamur, kolaylıkla elde edilen hammaddelerin en eski, kullanışlı olanıdır. Yumuşakken kırılmadan biçimlendirilebilir. Çamur elle ya da çömlekçi çarkı ile işlenip çeşitli kalıplara dökülerek, istenen form kazandırılmaktadır. El yapımı konusunda çimdik, fitil, levha, model gibi yöntemler kulanılmaktadır. Fırında pişirilen, sırlanan ya da sırlanmadan yapılan toprak ürünler pek çok alanda kullanılmaktadır.
Kapadokya’ya ziyarete gelen turistler üretilen bu ürünlere büyük ilgi gösteriyor ve hediye amaçlı ya da kullanım amaçlı olarak alıp ülkelerine götürüyorlar. Bunun yanında yerli ve yabancı turistler çanak çömlek yapımını da merak ettikleri için çömlek ustalarını çanak çömlek atölyelerinde uygulama esnasında izliyor ve kendileri de deneyebiliyorlar.
İnsana iyi gelen, sakinleştiren ve doktorların da terapi anlamında önerdikleri çömlek yapımı oldukça keyifli ve stres atıcı bir uğraş. Çömlek ustaları ayakları ile döndürerek çalıştırdıkları çarka koydukları çamuru elleri ile bastırarak ve başparmakları ile şekillendirerek istedikleri formu veriyorlar.
Çömlekçilikte süreç şöyle işliyor;
- Toprak eski Kızılırmak yataklarından alınıyor.
- Topraklar, önce kırılıp ardından elenir.
- Elenen toprak karıştırılır ve çamur haline getirilir.
- Kullanıma hazır hale gelen çamurun üzeri kurumaması için kapatılır.
- Hazırlanan çamurdan çeşitli malzemeler yapılabilir.
- Yeni biten çanakların kuruması ve nemi gitmesi için 2/3 gün bekletilir.
- Bu sürenin sonunda çanaklar odun ve saman ile yakılan fırında 900 derece ısıda 10 saat kalacak şekilde pişirilir.
- Pişmiş olan çanaklar artık kullanıma hazırdır.
